Για τους επιβάτες που δεν διαθέτουν έγκυρο εισιτήριο, η νομοθεσία προβλέπει τις εξής κυρώσεις:
Ύψος προστίμου για αστικά λεωφορεία:
Στις περιοχές Αθηνών και Θεσσαλονίκης, το πρόστιμο ισούται με το 60πλάσιο του βασικού ή μειωμένου εισιτηρίου, σύμφωνα με το άρθρο 1 του Ν. 1214/1981, όπως τροποποιήθηκε με το άρθρο 25 του Ν. 4313/2014.
Στις λοιπές περιοχές της χώρας, το πρόστιμο ισούται με το 20πλάσιο του βασικού ή μειωμένου εισιτηρίου.
Διαδικασία επιβολής προστίμου:
Η επιβολή του προστίμου γίνεται με πράξη του ειδικώς εξουσιοδοτημένου Ελεγκτή Κομίστρου, την οποία συντάσσει κατά τη διαπίστωση της παράβασης. Ο ελεγκτής παραδίδει την πράξη βεβαίωσης παράβασης στον παραβάτη, η οποία περιλαμβάνει πρόσκληση για:Άμεση πληρωμή του προστίμου στον ελεγκτή, ή
Πληρωμή εντός εξήντα (60) ημερολογιακών ημερών από την επομένη της βεβαίωσης της παράβασης στο ταμείο του οικείου συγκοινωνιακού φορέα.
Περιπτώσεις μη καταβολής νόμιμου κομίστρου:
Σύμφωνα με την Υπ. Απόφαση 362897/2023, μη καταβολή νόμιμου κομίστρου τεκμαίρεται στις περιπτώσεις όπου ο μετακινούμενος:
- Δε φέρει οποιοδήποτε έγκυρο τίτλο μεταφοράς
- Φέρει μη έγκυρο εισιτήριο
- Φέρει τίτλο μεταφοράς του οποίου η ισχύς έχει λήξει
- Φέρει εισιτήριο με περισσότερες των επιβαλλομένων επικυρώσεων
- Φέρει παραποιημένο, αλλοιωμένο ή παραχαραγμένο τίτλο μεταφοράς
- Χρησιμοποιεί τίτλο μεταφοράς που απέκτησε από άλλον επιβάτη
- Δεν επιδεικνύει τα απαιτούμενα παραστατικά που πιστοποιούν τυχόν δικαίωμά του σε μειωμένο κόμιστρο ή ελεύθερη μετακίνηση
Συνέπειες μη πληρωμής του προστίμου:
Εάν το πρόστιμο δεν καταβληθεί εντός της προθεσμίας, η πράξη επιβολής προστίμου διαβιβάζεται στην αρμόδια Δημόσια Οικονομική Υπηρεσία (Δ.Ο.Υ.) για βεβαίωση. Σε αυτή την περίπτωση, το πρόστιμο βεβαιώνεται στο δεκαπλάσιο του αρχικά επιβληθέντος και εισπράττεται ως έσοδο για λογαριασμό του Συγκοινωνιακού Φορέα, σύμφωνα με τις διατάξεις για την είσπραξη των δημοσίων εσόδων.
Υποχρεώσεις του παραβάτη:
Ο καταλαμβανόμενος ως παραβάτης είναι υποχρεωμένος, αν δεν καταβάλει αμέσως το πρόστιμο, να επιδείξει στον αρμόδιο υπάλληλο την αστυνομική ταυτότητα ή άλλο έγγραφο από το οποίο αποδεικνύονται τα στοιχεία της ταυτότητάς του. Σε περίπτωση άρνησης, ο υπάλληλος μπορεί να ζητήσει τη συνδρομή αστυνομικού οργάνου.
Νομοθεσία
Ν. 1214/1981, Άρθρο 1, Άρθρο 1 (ΦΕΚ Α' 286/1981)
Ν. 2669/1998, Άρθρο 6, Λοιπές διατάξεις (ΦΕΚ Α' 283/1998)
Ν. 4313/2014, Άρθρο 25, Ρυθμίσεις σχετικά με τη διάθεση εισιτηρίων και τον έλεγχο κομίστρου στα μέσα μεταφοράς (ΦΕΚ Α' 261/2014)
Υπ. Απόφαση 362897/2023, Άρθρο 4, Υποχρεώσεις Επιβατών τακτικών και έκτακτων γραμμών με οδικά μέσα δημόσιας μεταφοράς και μέσα σταθερής τροχιάς (ΦΕΚ Β' 7483/2023)
Υπ. Απόφαση 362897/2023, Άρθρο 8, Επιβλητέες κυρώσεις στις περιπτώσεις διαπίστωσης παράβασης διατάξεων του Κανονισμού Δικαιωμάτων Επιβατών τακτικών και έκτακτων γραμμών με οδικά μέσα δημόσιας μεταφοράς και μέσα σταθερής τροχιάς (ΦΕΚ Β' 7483/2023)
Υπουργικές Αποφάσεις
Υπ. Απόφαση Δ1α/ΓΠ.οικ. 5432/2023, Άρθρο 2, Κυρώσεις (ΦΕΚ Β' 389/2023)
Προεδρικές Διατάξεις
Π.Δ. 170/2003, Άρθρο 2, ΚΥΡΩΣΕΙΣ (ΦΕΚ Α' 140/2003)
Αν ο επιβάτης είναι ανήλικος, δικαιούται ο ελεγκτής να απαιτήσει να κατέβει από το λεωφορείο;
Σύμφωνα με την ελληνική νομοθεσία, ο ελεγκτής κομίστρου δεν δικαιούται να απαιτήσει την αποβίβαση ανήλικου επιβάτη από το αστικό λεωφορείο, ακόμη και αν δεν διαθέτει εισιτήριο. Αυτό προκύπτει από το συνδυασμό διατάξεων που αφορούν τόσο τον έλεγχο κομίστρου όσο και την προστασία των ανηλίκων.
Διαδικασία ελέγχου κομίστρου και επιβολής προστίμου:
Σύμφωνα με το Ν. 4313/2014 (άρθρο 25), στους επιβάτες που δεν επιδεικνύουν έγκυρο αποδεικτικό καταβολής κομίστρου επιβάλλεται πρόστιμο. Η διαδικασία που προβλέπεται είναι:
Ο ελεγκτής κομίστρου συντάσσει πράξη βεβαίωσης παράβασης
Ο παραβάτης καλείται να πληρώσει το πρόστιμο είτε άμεσα είτε εντός 60 ημερών
Ο παραβάτης οφείλει να επιδείξει την ταυτότητά του ή άλλο αποδεικτικό στοιχείο
Ωστόσο, πουθενά στη νομοθεσία δεν προβλέπεται ως μέτρο η αποβίβαση του επιβάτη από το μέσο μεταφοράς, ιδιαίτερα όταν πρόκειται για ανήλικο.
Ειδική προστασία ανηλίκων:
Η Υπουργική Απόφαση 362897/2023 (άρθρο 5) καθορίζει τις υποχρεώσεις των μεταφορέων και προβλέπει ρητά ότι:
Ο παραβάτης καλείται να πληρώσει το πρόστιμο είτε άμεσα είτε εντός 60 ημερών
Ο παραβάτης οφείλει να επιδείξει την ταυτότητά του ή άλλο αποδεικτικό στοιχείο
Ωστόσο, πουθενά στη νομοθεσία δεν προβλέπεται ως μέτρο η αποβίβαση του επιβάτη από το μέσο μεταφοράς, ιδιαίτερα όταν πρόκειται για ανήλικο.
Ειδική προστασία ανηλίκων:
Η Υπουργική Απόφαση 362897/2023 (άρθρο 5) καθορίζει τις υποχρεώσεις των μεταφορέων και προβλέπει ρητά ότι:
Απαγορεύεται η μεταφορά παιδιών ηλικίας μέχρι έξι (6) ετών χωρίς συνοδό
Οι μεταφορείς οφείλουν να διασφαλίζουν την ασφαλή μετακίνηση παιδιών
Οι ελεγκτές κομίστρου πρέπει να προβαίνουν στον έλεγχο "με τη δέουσα επιμέλεια, ευγένεια και σεβασμό της προσωπικότητας των επιβατών"
Το προσωπικό οφείλει να επιδεικνύει "ιδιαίτερη επιμέλεια και προσοχή όταν πρόκειται για εμποδιζόμενα άτομα", στα οποία συμπεριλαμβάνονται και οι ανήλικοι
Επιπλέον, στο άρθρο 4 της ίδιας Υπουργικής Απόφασης, που αφορά τις υποχρεώσεις των επιβατών, προβλέπονται οι περιπτώσεις μη καταβολής νόμιμου κομίστρου και οι συνέπειες (επιβολή προστίμου), αλλά δεν αναφέρεται πουθενά η αποβίβαση ως κύρωση.
Συμπέρασμα:
Ο ελεγκτής κομίστρου δεν έχει το δικαίωμα να απαιτήσει την αποβίβαση ανήλικου επιβάτη από το λεωφορείο, ακόμη και αν δεν διαθέτει εισιτήριο. Η νομοθεσία προβλέπει μόνο την επιβολή προστίμου ως κύρωση για τη μη καταβολή κομίστρου, ενώ παράλληλα θέτει ως προτεραιότητα την ασφάλεια και την προστασία των ανηλίκων. Η αποβίβαση ανηλίκου θα μπορούσε να θέσει σε κίνδυνο την ασφάλειά του και να αντιβαίνει στις διατάξεις περί προστασίας ανηλίκων.
Οι μεταφορείς οφείλουν να διασφαλίζουν την ασφαλή μετακίνηση παιδιών
Οι ελεγκτές κομίστρου πρέπει να προβαίνουν στον έλεγχο "με τη δέουσα επιμέλεια, ευγένεια και σεβασμό της προσωπικότητας των επιβατών"
Το προσωπικό οφείλει να επιδεικνύει "ιδιαίτερη επιμέλεια και προσοχή όταν πρόκειται για εμποδιζόμενα άτομα", στα οποία συμπεριλαμβάνονται και οι ανήλικοι
Επιπλέον, στο άρθρο 4 της ίδιας Υπουργικής Απόφασης, που αφορά τις υποχρεώσεις των επιβατών, προβλέπονται οι περιπτώσεις μη καταβολής νόμιμου κομίστρου και οι συνέπειες (επιβολή προστίμου), αλλά δεν αναφέρεται πουθενά η αποβίβαση ως κύρωση.
Συμπέρασμα:
Ο ελεγκτής κομίστρου δεν έχει το δικαίωμα να απαιτήσει την αποβίβαση ανήλικου επιβάτη από το λεωφορείο, ακόμη και αν δεν διαθέτει εισιτήριο. Η νομοθεσία προβλέπει μόνο την επιβολή προστίμου ως κύρωση για τη μη καταβολή κομίστρου, ενώ παράλληλα θέτει ως προτεραιότητα την ασφάλεια και την προστασία των ανηλίκων. Η αποβίβαση ανηλίκου θα μπορούσε να θέσει σε κίνδυνο την ασφάλειά του και να αντιβαίνει στις διατάξεις περί προστασίας ανηλίκων.
Νομοθεσία
Ν. 4313/2014, Άρθρο 25, Ρυθμίσεις σχετικά με τη διάθεση εισιτηρίων και τον έλεγχο κομίστρου στα μέσα μεταφοράς (ΦΕΚ Α' 261/2014)
Ν. 1214/1981, Άρθρο 2, Αρμόδιοι για τον έλεγχο και επιβολή προστίμου (ΦΕΚ Α' 286/1981)
Υπουργικές Αποφάσεις
Υπ. Απόφαση 362897/2023, Άρθρο 4, Υποχρεώσεις Επιβατών τακτικών και έκτακτων γραμμών με οδικά μέσα δημόσιας μεταφοράς και μέσα σταθερής τροχιάς (ΦΕΚ Β' 7483/2023)
Υπ. Απόφαση 362897/2023, Άρθρο 5, Υποχρεώσεις Μεταφορέων (ΦΕΚ Β' 7483/2023)
Πρόσθετες πληροφορίες
Η νομοθεσία και οι κανονισμοί δικαιωμάτων επιβατών προβλέπουν ότι ο ελεγκτής δεν έχει δικαίωμα να απαιτήσει την αποβίβαση ανήλικου επιβάτη από το αστικό λεωφορείο, ανεξάρτητα αν δεν διαθέτει εισιτήριο. Ιδιαίτερη προστασία παρέχεται σε ανηλίκους και ευπαθείς ομάδες, ώστε να αποφεύγεται οποιαδήποτε αναγκαστική απομάκρυνση που μπορεί να βλάψει την ασφάλεια ή την ευημερία τους.